Kosmos zbliżył się do Stalowej Woli

W Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli od piątku dostępna jest wystawa przygotowana przez Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego – Od lunety Galileusza do Teleskopów Kosmicznych.

Człowiek prowadził obserwacje astronomiczne w starożytności i średniowieczu bez profesjonalnych urządzeń i dopiero wynalezienie lunety w 1608 r. było prawdziwym przełomem w poznawaniu wszechświata. Informacja o nowym sposobie oglądania nieba dotarła do Galileusza, wybitnego włoskiego uczonego, który rok później skonstruował własny przyrząd.

Ulepszona luneta Galileusza pozwoliła na wiele ciekawych odkryć dotyczących Słońca i planet naszego Układu Słonecznego. Kilka lat później niemiecki astronom Jan Kepler zaproponował inny model lunety. Keplerowskie urządzenia znalazły szerokie zastosowanie w badaniach astronomicznych.

Początkowo lunety używano tylko jako przyrządu obserwacyjnego, ale z czasem takie przyrządy jak mikrometry, noniusze czy koła ze skalą, umożliwiły przekształcenie lunety w przyrząd pomiarowy.

W wieku XVIII i XIX powstawały coraz większe i doskonalsze lunety z lepszą optyką, gdzie średnica obiektywów sięgała nawet 1 metra. Pod koniec XIX wieku zbudowano największą lunetę (refraktor) na świecie, która znajduje się w Obserwatorium Yerkesa w Stanach Zjednoczonych. W Polsce największy refraktor znajduje się w Planetarium Śląskim w Chorzowie, a powstał w pierwszej połowie lat. 50 XX w. w zakładach Carl Zeiss Jena.

Ze względu na techniczne trudności w wykonywaniu obiektywów soczewkowych o dużych średnicach wykorzystywanych w refraktorach, zaczęto stosować zwierciadła wklęsłe, w ten sposób powstały teleskopy zwierciadłowe. Rozwój techniki w XIX i XX wieku sprawił, że konstruowane teleskopy pozwalały na obserwacje coraz mniej jasnych obiektów.

W połowie XIX wieku w astronomii zastosowano nowy wynalazek – fotografię, która znacząco poszerzyła możliwości pomiarowe i obserwacyjne teleskopów. Współcześnie kamery CCD wykorzystywane w astrofotografii są standardowym wyposażeniem wszystkich większych teleskopów.

Obecnie potężne teleskopy na świecie mające zwierciadła o średnicach nawet ok. 10 m znajdują się na Hawajach, w Chile, w RPA. Na terytorium Polski nie ma dobrych warunków klimatycznych do prowadzenia obserwacji astronomicznych, dlatego największy polski teleskop należący do Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego został usytuowany w Chile w Obserwatorium Las Campanas.

Wystawa, która pojawiła się w Stalowej Woli prezentuje ewolucję przyrządów pozwalających obserwować niebo. Pokazuje także akcesoria, które umożliwiły przekształcenie teleskopu z urządzenia obserwacyjnego w przyrząd pomiarowy. Zabytkowe lunety i teleskopy oraz reprodukcje, grafiki i druki doskonale ilustrują zmiany metod w prowadzeniu obserwacji astronomicznych w ciągu minionych 400 lat. Natomiast liczne instalacje interaktywne ułatwiają zrozumienie zasady działania i sposób użycia teleskopów.